در این مقاله، قصد داریم معماری عربی_اسلامی که جزء آثار تاریخی و نماد تمدن اسلامی در سراسر دنیا است را به شما معرفی کنیم. مسجد حسن دوم در کازابلانکا مراکش، مسجد الحمرا در گرانادای اسپانیا، مسجد جامع شیخ زائد در ابوظبی امارات و مسجد جامع قیروان در تونس از معماری های برتر دنیای عرب به شمار می روند. بسیاری از مردمان که مسلط به زبان شیرین عربی هستند، سازنده این بناهای مشهور بوده اند. درباره تاریخچه تاسیس و معماری این بناها، مطالبی را برای شما عزیزان آماده کرده ایم. با ما همراه باشید.

مسجد حسن دوم – Hassan II Mosque

 مسجد حسن دوم، به عنوان یک اثر معماری عربی و جاذبه گردشگری در کازابلانکا مراکش واقع شده است. این بنا، دومین مسجد بزرگ و فعال در آفریقا و هفتمین مسجد بزرگ در جهان است. ساخت این بنا در سال 1993 تکمیل شده که توسط معمار فرانسوی میشل پینسو طراحی و توسط گروه مهندسی Bouygues ساخته شده است.

در بالاترین قسمت این مناره تابش لیزری وجود دارد که نور آن به سمت مکه هدایت می شود و در قسمت ساحلی اقیانوس اطلس واقع شده است. دیواره های این معماری عربی، از جنس سنگ مرمر دست ساز و سقف آن قابل جمع شدن است. ظرفیت مسجد حسن دوم، حداکثر 105 هزار نفر می باشد که 25 هزار نفر در داخل محوطه مسجد و 80 هزار نفر دیگر در محوطه بیرونی مسجد می توانند قرار بگیرند.
از نزدیکترین ایستگاه قطار در Casa-Port حدود 20 دقیقه پیاده تا مسجد فاصله است. بلوار ده بانده به همراه یک مراکز خرید، در قسمت جنوبی مسجد قرار گرفته و تا دروازه‌های کاخ اوئد المخازین در وسط شهر ادامه دارد. افرادی که به زبان عربی مسلط هستند، می توانند با اطمینان کامل از این مراکز خرید وسائل مورد نیاز خود را تهیه کنند. گفتنی است دو موج شکن بزرگ نیز در جلوی مسجد ساخته شده تا آن را از اثرات فرسایشی امواج اقیانوس محافظت کند.
به غیر از مسجد، سایر سازه‌های این معماری برترعربی عبارتند از: مدرسه اسلامی، حمام، موزه تاریخ مراکش، سالن‌های کنفرانس و یک کتابخانه بسیار بزرگ که گفته می‌شود جامع‌ترین کتابخانه در جهان اسلام است. تعداد 41 فواره در محوطه این مجموعه قرار دارد و آن را به یک مکان مناسب برای پیک نیک خانوادگی تبدیل کرده است. مدرسه اسلامی که به طور سنتی طراحی شده ، مساحتی معادل 4840 متر مربع دارد.

تاریخچه ساخت و طراحی

ساخت بافت تاریخی این مسجد، با مرگ شاه محمد پنجم در سال 1961 آغاز شد. شاه حسن دوم از بهترین معماران کشور خواسته بود تا وارد عمل شوند. ساخت قسمت اصلی این مجموعه از سال 1986 شروع شد و تقریبا 7 سال به طول انجامید. در نهایت در یازدهم ربیع الاول سال 1414 هجری قمری، مطابق با 30 اوت 1993 و در آستانه سالگرد ولادت حضرت محمد (ص) افتتاح رسمی انجام شد. و این بنا به حاکم وقت مصر تقدیم شد.
یکی از بحت های داغ آن دوره، هزینه های ساخت و ساز این مجموعه بود که حدود 585 میلیون یورو تخمین زده شد. این در حالی بود که مراکش، کشوری با درآمد متوسط رو به پایین بود. شاه حسن دوم، آرزو داشت مسجدی بسازد که بعد از مسجد مکه از نظر وسعت دوم باشد. دولت برای چنین پروژه بزرگی بودجه کافی نداشت. لذا دوازده میلیون نفر از عموم، در تاسیس این معماری عربی سهیم بودند. همچنین دولت مراکش از موسسات تجاری در کویت و عربستان سعودی وام گرفته بود.

مواد اولیه به کار رفته 

مواد به کار رفته در ساخت این معماری عربی از جنس گرانیت، گچ، سنگ مرمر، چوب و … می باشد که همگی از اطراف مراکش استخراج شده است. البته برخی از قسمت های این مسجد مانند: ستون های گرانیت سفید ایتالیایی و 56 لوستر شیشه ای از این قائده مستثنی هستند. از ویژگی‌های بارز معماری می‌توان به طاق‌های نعل اسبی و مقرنس‌های بیشماری که سقف‌ها را تزئین می‌کند، اشاره کرد. وضوخانه و یک حمام عمومی وسیع در زیرزمین با ورودی جداگانه نیز تعبیه شده است.
مناره این مسجد، 210 متر ارتفاع دارد و پرتو لیزری که در بالای آن نصب شده 30 کیلومتر برد دارد. بتن مورد استفاده برای مناره از نوع خاص و با عیار بالا بوده و چهار برابر قوی‌تر از بتن معمولی می باشد که مقاومتی در برابر فشار 1200 باری را دارد.

برای دیدن مطالب بیشتر درباره زبان عربی به صفحه اینستاگرام ما مراجعه کنید.

الحمرا – Alhambra

الحمرا، نماد معماری عربی و یکی از بهترین سازه های حفظ شده در تاریخ اسلام است. این بنا، کاخی است مشرف بر شهر گرانادای اسپانیا و از اولین بناهای اسلامی که مورد مطالعه علمی مدرن قرار گرفت. از قرن نوزدهم بازسازی های متعددی روی آن انجام شده است. این معماری عربی در حال حاضر یکی از جاذبه های توریستی مهم اسپانیا و میراث جهانی یونسکو است. نام الحمرا اشاره به رنگ قرمز دیوارهای این بنا دارد که ناشی از اکسید آهن موجود در خاک رس استفاده شده در ساخت آن است.
اصل تاسیس این بنا به قرن ۱۳ برمی‌گردد. اما در واقع الحمرا مجموعه‌ای از چندین قصر است که هر حاکم در زمان حکومت مختص خود آن را بنا کرده ‌است. این مجموعه دارای چند بخش شامل: برج کمارس ، شبستان، تالار پذیرش سفرا، آبنمای شیران، بارگاه و قلعه می باشد.
دروازه اصلی الحمرا، معروف به دروازه عدالت است که در عربی به باب الشریعه شناخته می شود و در ضلع جنوبی مجموعه قرار دارد. دروازه شامل یک طاق نعل اسبی بزرگ است که به یک رمپ شیب دار منتهی می شود. تصویر دستی که پنج انگشت آن نماد پنج رکن اصلی در اسلام است، در بالای این دروازه حک شده است.
آلکازابا قدیمی ترین قسمت الحمرا امروزی است. بلندترین برج آن، 26 متر ارتفاع دارد. این برج، به “برج ادای احترام” معروف و محل فرماندهی نظامی در قدیم بوده است. غربی ترین برج، 25 متر ارتفاع دارد که کاربرد دیده بانی داشته است.
بارگاه غربی ترین قسمت مجموعه کاخ است. بسیاری از امورات اداری و عمومی کاخ مانند صدارت و خزانه داری در اینجا انجام می شده است. تالار اصلی آن معروف به سالا دل مکسوار یا تالار شورا، مکانی برای دریافت نامه ها توسط پادشاه در آن زمان بوده است.

مسجد جامع شیخ زائد – Sheikh Zayed Grand Mosque

مسجد جامع شیخ زائد، به عنوان یک اثر معماری عربی بزرگ، در ابوظبی امارات واقع شده و بزرگ ترین مسجد این کشور می باشد. این بنا بین سالهای 1994 و 2007 ساخته شد. ابعاد این مجموعه تقریباً 290 در 420 متر است و مساحتی بیش از 12 هکتار را دربرمی گیرد. پروژه ساخت مسجد، توسط شیخ زاید بن سلطان آل نهیان، رئیس جمهور فقید امارات متحده عربی راه اندازی شد. هدف شیخ زاید، ایجاد تنوع فرهنگی در جهان اسلام با حفظ ارزش های تاریخی آن بود. در سال 2004 شیخ زاید درگذشت و در صحن مسجد به خاک سپرده شد.
معمار مسجد، یوسف عبدالکی از منابع متعددی الهام گرفته است. طاق نماهای آن اساساً موری و مناره های آن کلاسیک عربی هستند. شروع پروژه ساخت این معماری عربی، با سرمایه گذاری مشترک بین پیمانکاران ایتالیایی Impregilo و Rizzani de Eccher و با حضور بیش از 3 هزار کارگر کلید خورد. افرادی که به زبان عربی تسلط دارند، می توانند نام این بنا را در موتور های جستجو گر، سرچ کنند و اطلاعات کافی درباره آن بدست آورند.
این مسجد، بیش از 40 هزار نمازگزار را در خود جای می دهد. دو مصلای کوچکتر نیز وجود دارد که هر کدام 1500 نفر گنجایش دارند که یکی از آنها مصلای بانوان می باشد.
چهار مناره در چهار گوشه محوطه مسجد وجود دارند که ارتفاع آنها حدود 107 متر است. حیاط اصلی حدود 17 هزار متر مربع وسعت دارد و به عنوان بزرگترین نمونه موزاییک سنگ مرمر در جهان محسوب می شود.
در سال 2013، ریحانا، خواننده آمریکایی، به دلیل عکس گرفتن با مسجد در طی یک بازدید خصوصی، مورد انتقاد قرار گرفت چراکه به شیوه ای توهین آمیز ژست گرفته بود.

کانال تلگرام ما، حاوی مطالب آموزشی درباره زبان عربی است.

مسجد جامع قیروان – Great Mosque of Kairouan

مسجد بزرگ قیروان که نام دیگر آن مسجد عقبه است، یکی از آثار برجسته معماری عربی و اسلامی شمال آفریقا واقع در قاهروان تونس می باشد. این مسجد که توسط سردار عرب «عقبه بن نافی» در سال 50 هجری قمری تأسیس شد، مساحتی بالغ بر 9 هزار متر مربع دارد. این مکان یکی از قدیمی ترین عبادتگاه های جهان اسلام است. اولین طاق نعل اسبی در معماری اسلامی را می توان آنجا مشاهده کرد.
عوامل انسانی مانند حملات هلالیان در سال 449 هجری قمری، منجر به زوال شهر قیروان و عدم توسعه آن شد. مسجد جامع قیروان دارای ساختمانی دژ مانند با دیوارهایی به ضخامت 1.90 متر می باشد. برجک هایی که در چهارگوشه این مسجد هستند، هرکدام‌ 4.25 متر مساحت دارند.
امروزه این معماری عربی، 9 دروازه اصلی دارد. البته طبق گزارشات و شواهد موجود، در زمان قدیم 10 دروازه داشته که برخی از مدخل ها مهر و موم شده اند. در طول قرن سیزدهم، دروازه های جدیدی گشوده شد که مهم ترین آن ها، باب «لالا ریحانه» است. این دروازه به خوبی با تمام ساختمان‌هایی که عمدتا متعلق به قرن نهم هستند، ترکیب شده است.
مورخان و جغرافی دانان متعددی درباره این مسجد اظهارنظر کرده اند. از جمله «البکری» جغرافیدان و مورخ اندلسی که در کتاب شرح افریقای هفتگانه خود گزارش مفصلی از تاریخ مسجد ارائه داده است.
در قرن هجدهم، دکتر و طبیعت‌شناس فرانسوی «جان اندرو پیسونل»، با انجام یک سفر مطالعاتی در سال 1724، در زمان حاکمیت «حسین‌بیگ اول»، برشهرت مسجد به‌عنوان مرکز مطالعات دینی و سکولار تأکید می‌کند. همچنین، در پایان قرن نوزدهم، نویسنده فرانسوی «گی دو موپاسان» در کتاب «زندگی سرگردان» خود، شیفتگی اش را نسبت به معماری باشکوه مسجد بزرگ قیروان بیان می کند. در اوایل قرن بیستم نیز، «راینر ماریا ریلکه»، شاعر اتریشی، تحسین خود را از مناره مسجد ابراز می کند.