یادگیری زبان عربی، همیشه برای دانش آموزان و دانشجویان با چالش همراه بوده است. زیرا، افراد بسیاری این زبان را در ذهن خود، سخت تلقی می کنند و همین موضوع باعث می شود مسیر یادگیری برای آن ها، با مشکلاتی همراه باشد. در این مقاله سعی کردیم مشکلات و چالش هایی که در مسیر یادگیری این زبان وجود دارد را بررسی کنیم.

در کانال تلگرام، نکات پر کاربرد درباره یادگیری زبان عربی قرار داده شده است.

چرا زبان عربی سخت است؟

یادگیری زبان عربی، مانند دیگر زبان ها دارای قواعد و ساختار و کلماتی است که باید به طور کاملا صحیح یاد گرفته شود. این یادگیری اصولی می تواند برای افراد سخت باشد. زیرا، باید توجه کرد که اگر قرار است فردی که آموزش می بیند، هم به ساختار مسلط شود و هم به کلمات و تلفظ ها، یادگیری برای او در درجه اول سخت و در درجه دوم زمان بر خواهد بود. زبان عربی کامل ترین زبان دنیا است.

به همین دلیل است که برای اموزش افراد، تمام مباحث آن باید به آن ها تدریس شود و چیزی از قلم نیفتد. برای مثال، نمی توان ضمایر را به طور نصفه و نیمه تدریس کرد، چون دانش پژوه حوصله یادگیری تمام آن را ندارد. این جمله را از افراد خارجی بسیار شنیده اید که زبان فارسی بسیار شیرین و آسان است. آسانی زبان فارسی به این دلیل است که برای اشیا و یا فرد سوم شخص (مونث و مذکر) ضمایر جدایی را تعریف نمی کند.

یادگیری زبان، مسیری آسان

همین موضوع باعث شده است افراد در یادگیری این زبان، مسیری ساده تر داشته باشند. البته یادگیری زبان عربی برای افرادی که نسبتا به قرآن و زبان قرآن احاطه دارند آسان تر است. زیرا، عربی کتابی امروز برگرفته از زبان قرآن است. مسئله دیگری که یادگیری عربی را برای زبان آموزان پیچیده کرده است، استفاده از روش های سنتی گذشته در شیوه تدریس است.

برای مثال، معلمانی که در مدارس زبان انگلیسی را تدریس می کنند، معمولا با انرژی بیشتر و با استفاده از شکل، نقاشی، تدریس گفتگو محور ( با زبان انگلیسی) سعی در آموزش مباحث به دانش آموز دارند. اما در میان معلمان عربی بسیار کم این موضوع دیده شده است. به همین دلیل، دانش آموز رغبت زیادی ندارد در کلاس مشارکت کند یا از درس عربی لذت کافی را ببرد.

استفاده از افراد غیر متخصص

قبل از انقلاب، یادگیری زبان عربی در مدارس به صورت کاملا محدود انجام می شد. اما پس از انقلاب و با توجه به اصل شانزدهم قانون اساسی، مدارس ملزم شدند که در تمامی پایه ها زبان عربی را تدریس کنند. زیرا، زبان عربی زبان قرآن و معارف اهل بیت است.  یادگیری این زبان همواره برای سیاستمداران حوزه های آموزشی و فرهنگی دغدغه بوده است. به این دلیل که ایران با کشورهای عربی همواره دارای مراودات اقتصادی و فرهنگی است.

از این رو باید زبان عربی در کشور از پایه آموزش داده شود تا افراد بیشتری بتوانند در این موضوع مشارکت کنند. طبق  قانون، آموزش و پرورش موظف شد که عربی را در تمامی پایه ها آموزش دهد. اما اینکه چگونه آموزش داده شود و چه افرادی در این حوزه توانایی کامل انتقال مباحث به دانش آموزان را دارند، هیچگاه مورد اهمیت نبود.  به همین دلیل است که امروزه در سیستم آموزشی کشور،  یادگیری زبان عربی با چالش های بسیاری مواجه شده است.

سوال هایی از آموزش و پرورش

در این قسمت از مقاله قصد داریم درباره استفاده از افراد غیر متخصص در آموزش این زبان به دانش‌آموزان صحبت کنیم. چرا معلمان عربی در مدارس همچنان به شیوه سنتی خود در تدریس اصرار دارند؟ مگر غیر این است که این شیوه هیچ گاه آن طور که باید جواب نداده است. چرا سعی نمی شود همچون زبان انگلیسی، معلمین عربی شیوه آموزشی خود را تغییر داده و محیط کلاس را برای دانش آموز جذاب تر کنند. آیا نمی توان ضمایر و لغات را به شیوه ای امروزی تر تدریس کرد؟

چرا معلمین عربی تمامی ظرفیت  و وقت کلاس را صرف آموزش قواعد می کنند و در کلاس با دانش آموز گفتگوی عربی ندارند؟ تمامی این چرا ها را می توان به سیستم آموزشی کشور ابتدا نسبت داد که هیچ گاه سعی در تغییر نگرش کتب درسی نداشته است. باید هدف از یادگیری این زبان برای دانش آموز، تکلم و صحبت باشد نه تمرکز بر روی قواعد و ساختار یک زبان. وقتی کتاب های عربی در سیستم آموزشی اینگونه هستند، چه انتظاری می توان از معلمان داشت؟

تدریس عربی در مدارس و مشکلات آن

سوال دیگری که مطرح است این است که چرا شیوه تدریس معلمین عربی توسط آموزش و پرورش به روز نمی شود؟ نمی توان با برگزاری دوره های آموزشی کشوری برای معلمین، شیوه تدریس را نوین کرد؟ امروزه با در دسترس بودن اینترنت و فضای مجازی، همه افراد می توانند حتی به طور مستقل شیوه آموزشی نوینی را برای خود در تدریس انتخاب کنند. شیوه های قدیمی برای دانش آموزان امروزی جواب گو نیست. زبان آموزان امروزی، انتظار بازی، تصویر های رنگارنگ و خلاقیت را از معلمین دارند.

البته این موضوع را نمی توان به تمامی معلمین عربی در کشور نسبت داد. برخی از افراد نیز که به تدریس عربی علاقه بسیاری دارند، دارای شیوه های نوینی نیز مطمئنا برای خود هستند. روی صحبت فقط با کسانی است که نیاز های امروزی دانش آموزان را در نظر نمی گیرند.

برای دیدن آموزش های تصویری عربی به ادرس اینستاگرام سر بزنید.

غلبه گرامر و قواعدمحوری در آموزش زبان عربی

موضوع دیگری که در یادگیری زبان عربی مطرح است، استفاده از قواعد در تمامی درس ها و پایه های آموزشی در سطحی کلان است. شما وقتی به عنوان یک دانش آموز کتاب عربی را باز می کنید، چیزی جز قواعد در ابتدای هر درس نمی بینید. قواعد سخت ترین قسمت آموزش هر زبان می تواند باشد و وقتی زیادی به آن پرداخته شود، باعث می شود زبان آموز از یادگیری زده شود. اکثر معلمین با حجم کثیری از دانش آموز مواجه هستند که از یادگیری زبان عربی لذت نمی برند و معمولا نمرات خوبی در این درس کسب نمی کنند.

سیستم آموزشی با تولید و نشر کتب عربی، به دانش آموز تبیین می کند که قواعد و گرامر در صدر هستند نه مکالمه زبان. دانش آموز وقتی با چنین هدفی از سوی نظام آموزشی مواجه می شود، هدفی برای مطالعه پیدا نمی کند. یک فرد ممکن است با خودش بگوید قواعد در زندگی من به چه کار می آید؟ اما زمانی که برای او تعریف شود، تو باید بتوانی به زبان عربی سخن بگویی، آن وقت موضوع برای او فرق خواهد کرد.

منتقدین بسیاری همواره بوده اند و هستند که به نوع نگارش کتب اعتراض داشته اند. اگر نظام آموزشی نخبه های عربی را دور هم جمع کند و تصمیم به اتخاذ شیوه مدرن برای یادگیری شود، آن وقت است که نتیجه خوبی خواهیم دید. بنابراین، یادگیری قواعد و ساختار در هر زبانی از سخت ترین ارکان یادگیری آن زبان است و نباید از شیوه های پیچیده برای تدریس آن استفاده کرد.

نبود وسایل کمک آموزشی دیداری و شنیداری

برای یادگیری زبان عربی، چه وسایل و ابزار کمک آموزشی را در بازار مشاهده کرده اید؟ آیا این ابزار تنوع دارند؟ آیا به اندازه ای که زبان انگلیسی در کشور مهم تلقی شده است و برای یادگیری آن، ابزار و نرم افزار های مختلف طراحی شده است، برای زبان عربی هم چنین است؟ چقدر در رسانه به موضوع یادگیری زبان عربی پرداخته شده است و برای آن محتوا تولید شده است؟

برای یادگیری زبان انگلیسی وقتی به بازار مراجعه می کنید، با وفور کتاب ها، بازی ها، نرم افزار ها، انیمیشن ها و …. را مشاهده خواهید کرد که کار یادگیری را برای شما ساده می کند. نکته مهم تر اینکه این ابزار ها برای گروه های سنی مختلف در بازار وجود دارند و شما با چالشی در مسیر یادگیری مواجه نخواهید شد. اما چقدر تلاش شده است برای عربی نیز چنین باشد؟

اگر ایران کشوری مسلمان و شیعه است، باید قدر این زبان را بیشتر بداند و برای آموزش آن هزینه بیشتری را صرف کند. توانایی یادگیری زبان از کودکی شروع می شود و والدین می توانند در منازل به کودک خود آموزش دهند. اما سوال اینجاست با چه ابزاری و چگونه؟ سازمان های فرهنگی کشور می توانند بر روی این موضوع تمرکز بیشتری داشته باشند و بودجه ای را برای تولید ابزار های کمک آموزشی عربی صرف کنند.

راهکارهای علاقه مند کردن دانش آموزان به زبان عربی

یادگیری زبان عربی هرچند سخت، اما می تواند با تبیین راهکار هایی ساده تر شود. در ابتدای کار می توان در مباحث ملی آموزش کشوری، بازنگری را انجام داد و همانطور که در مطالب بالا ذکر شد، قواعد محوری آفت است و باید اصلاح شود تا زبان آموز به مباحث علاقه مند تر شود. راهکار دیگر این است که نیروی انسانی برای تدریس منتخب شوند که شایستگی های لازم و کافی در امر تدریس را دارند.

پس از انتخاب نیروی انسانی، نوبت به برگزاری دوره های تخصصی برای این افراد می شود تا ضمن تسلط بر دروس، با شیوه های نوین تدریس نیز آشنا شوند. در این کارگاه ها باید افراد را با روش های روز دنیا آشنا کرد تا نتیجه بهتری کسب شود. نکته و راهکار پایانی هم، تولید کتب کمک آموزشی مفید و ابزار های خلاق برای درک بهتر مباحث درسی است. امید است که روزی برسد که یادگیری زبان عربی، مانند انگلیسی در کشور با علاقه مندان زیادی رو به رو شود و دلیل آن، تغییر باور های گذشته و روی آوردن به شیوه های جدید امروزی باشد.

برای یادگیری و تسلط به زبان شیرین عربی، به این لینک مراجعه کنید.

نویسنده: سیده سحر حسینی مقدم