مسجد الحرام، مسجد نخستین یا مسجد اعظم، قبله گاه تمامی مسلمانان جهان و بزرگترین و مهم ترین مسجد جهان اسلام است. این مسجد در مکه، پایتخت دینی عربستان سعودی قرار دارد. اهمیت مسجدالحرام در اسلام به حدی است، که در آموزه های این دین هر انسان یا موجود زنده‌ای در محدوده مسجد در امان بوده و نباید آسیبی به او برسد. هرگونه درگیری و جنگ در این محدوده نیز جز برای دفاع، طبق آیه صریح قرآن ممنوع است. احداث این مسجد به سبک معماری اسلامی اصیل، اهمیت آن را در این دین نشان می دهد. مسجد، در زمان حج 4 میلیون نفر و در بقیه سال تا 900 هزار نفر گنجایش دارد. در این مقاله علاوه بر ذکر تاریخچه مسجد در اسلام، به ذکر چند نکته مهم دیگر نیز می پردازیم.
تاریخچه مسجد الحرام
مسجد الحرام و محدوده آن، پیش از اسلام نیز به همین اسم در میان مردم محلی معروف بوده است. در این زمان، حصار یا دیوار خاصی به جز بنای اصلی کعبه به کار نرفته بود. همچنین، علت نام حرام دراین محدوده، حرمت این مکان در بعضی احکام الهی است.
تعیین این محوطه به عنوان مسجد الحرام، دارای تاریخچه معلومی نیست. بعضی منابع ساختن این مسجد را به حضرت آدم نسبت می دهند. پس از او نیز، ابراهیم و پسرش اسماعیل آن را بازسازی کردند. البته در روایتی از پیامبر اکرم (ص)، بنای این مسجد به ابراهیم نبی نسبت داده شده است.
تغییرات پس از اسلام
در دوره خلفای چهارگانه، اولین تغییر در محدوده مسجد در زمان خلیفه دوم، عمر بن خطاب رخ داد. او خانه های اطراف مسجد الحرام را خریداری، سپس به محدوده مسجد افزود. علاوه بر این، دیواری کوتاه در محدوده مسجد بنا کرد. خلیفه سوم به علت ازدحام جمعیت زائران، دستور به تخریب خانه های اطراف و اضافه کردن آن ها به محدوده مسجدالحرام را داد. همچنین برای مسجد رواق و فضای مسقف ساخت.
ولید بن عبدالملک، اولین خلیفه اموی با سابقه تغییر در مساحت مسجد الحرام بود. او علاوه بر افزودن 1725 متر به این مساحت، مسجد را نیز بازسازی کرد. سپس رواق هایی در اطراف مسجد، با ستون هایی عظیم ساخت. تزئینات این ستون ها نیز در کمال زیبایی با مقادیری طلا انجام گرفت.
خلفای متعددی در دوران سعودی، نقشی در توسعه مسجد در چهار جهت داشتند. در ابتدا مساحت برای نمازگزاران با تعدادی بالغ بر 300 هزار تن در نظر گرفته شد. افزایش درب های مسجد تا 64 درب و خریداری زمین های اطراف برای اضافه کردن به مساحت مسجدالحرام نیز، بخشی از این توسعه بود.
مشخصات و موقعیت جغرافیایی مسجدالحرام
ساختمان کعبه، به شکل مکعب مستطیل و دارای چهار ضلع یا رکن است. به مجموع چهار ضلع، ارکان کعبه گفته می شود. سه رکن آن به نام های یمانی، شامی و عراقی شناخته می شوند. ساختمان کعبه 8/ 14متر ارتفاع، 58/11 متر طول و 22/10 متر عرض دارد. شکل ظاهری این مکان نیز از سنگ های سخت و بزرگ، با پرده ای سیاه بر روی آن است.
طبق روایات، نخستین بار اسماعیل نبی بر ساختمان کعبه پرده کشید. بعدها قبیله قریش، به تقلید از ایشان آن پرده را حفظ کردند.به همین دلیل، پرده داری کعبه بعدها منصبی ویژه برای آنان محسوب می شد.هم اکنون نیز، آن پرده به روشی خاص تهیه و بر روی کعبه قرار می گیرد.
مسجدالحرام از شرق به کوه ابوقبیس، از جنوب به کوه اجیاد و خیابان مسفله، از شمال به کوه هندی و از غرب به کوه عمر می پیوندد.
بناهای داخلی و مهم ترین اشیا مسجد الحرام
حجرالاسود: سنگی مقدس که دارای پیشینه ای بسیار کهن و جایگاهی ویژه در مناسک سالانه حج و فرهنگ اسلامی است. این سنگ در رکن شرقی کعبه معروف به رکن اسود یا حجری، در ارتفاع 5/1 متر از زمین قرار گرفته است.
حجر اسماعیل: به فضای بین کعبه و دیوار نیم دایره آن، که از رکن شمالی کعبه معروف به رکن عراقی، تا رکن غربی آن، به اسم رکن شامی ادامه دارد. این مکان با نام های دیگری مانند حطیم یا حظیره نیز شناخته می شود. تاریخچه این سنگ به زمان سفر ابراهیم نبی و بعد از ورود ایشان به مکه به همراه هاجر و اسماعیل برمی گردد. سپس هاجر و پسرش اسماعیل نبی، در این مکان سکونت گزیدند و بعد از فوت در نزدیکی این حجر دفن شدند.
زمزم: چاه آب معروفی در قسمت شرقی مسجد الحرام، که از آن به عنوان بئر زمزم، چاه اسماعیل، عافیه و طُعم نیز یاد می شود. این چاه در نزدیکی مقام ابراهیم، حدود 18 متری کعبه در زیر زمین قرار دارد.
مستجار: کعبه در زمان گذشته، دارای دو درب بوده است. درب شرقی آن که نزدیک حجر الاسود همچنان وجود دارد. اما دربازسازی قریش درب غربی آن در نزدیکی رکن یمانی به نام مستجار بسته شد. لمس این درب و دعا کردن در کنار آن در دور هفتم طواف مستحب است.
مقام ابراهیم: سنگی کهن که در اسناد تاریخی، حضرت ابراهیم آن را زیر پای خود گذاشته تا دستش به بالاترین نقطه کعبه برسد. بنا بر روایات، این سنگ بعد از نزول آیه {و التّخِذوا مِن مَقامِ ابراهیم مُصَلی} به دستور پیامبراز داخل کعبه خارج و به محوطه مسجد الحرام منتقل شد.
اهمیت مسجدالحرام برای مسلمانان
چنان که اشاره شد، مسجدالحرام از گذشته برای مردم حجاز محترم بوده است. بنا بر روایات، این مکان از زمان پیدایش زمین پیشینه تاریخی دارد. در احادیث اسلامی مسجد الحرام جزو با فضیلت ترین مکان های زمین، و قدیمی ترین مسجد جهان شمرده می شود. در روایتی تاریخی از پیامبر، حتی قبل از مسجدالاقصی بنا شده است. علاوه بر این، در یکی از احادیث مهم نبوی، این مسجد جزو سه مسجد مهم دسته بندی می شود.
در احکام اسلامی، جایگاه معنوی و الهی ویژه ای برای مسجد الحرام ذکر شده است. هرگونه جنگ، خونریزی یا درگیری در این منطقه جز به قصد دفاع، گناه به شمار می رود. عباداتی مانند نماز نیز، در این مسجد دارای اثرات مادی و معنوی برتری است.
این مکان، به عنوان نقطه سرآغاز رسالت نبی مکرم اسلام (ص) و محل ترویج آموزه های این دین، در بین مسلمانان یاد می شود. بسیاری از اتفاقات سیاسی زمان پیامبر نیز، در این مسجد رقم خورده است. همچنین نقطه آغاز ولایت ظاهری حضرت ولی عصر(عج) و قیام ایشان به شمار می رود. از این رو دارای احترام ویژه ای است.
این مسجد با وجود کعبه در آن، قبله گاه مسلمانان سراسر جهان است. پیامبران الهی با پاسداری از این مکان مقدس از زمان قدیم، اهمیت آن را یادآور شدند.
مطالب خواندنی بیشتر:
مکالمه عربی در بازار می تواند درآمد زا باشد؟!
گالری تصاویر سلطان آواز عرب، کاظم الساهر
آموزش ساده مکالمه زبان عربی
راهنمای سفر به کشور عراق
عکس های هیفا وهبی+ ماشین بسیار گران قیمت هیفا